Siedemdziesiąt dwa lata temu, 19 stycznia 1945 roku, została rozwiązana Armia Krajowa – siły zbrojne Polskiego Państwa Podziemnego. Była największą, konspiracyjną armią II wojny światowej. Jej żołnierze walczyli z niemieckim okupantem o odzyskanie niepodległości Polski.
Rozkaz rozwiązania wydał ostatni dowódca Sił Zbrojnych w Kraju – generał Leon Okulicki „Niedźwiadek”, w obliczu ofensywy wojsk sowieckich, która w połowie stycznia ruszyła znad Wisły w kierunku Berlina.
W okresie okupacji AK przeprowadzała akcje zbrojne i sabotażowe, a także przygotowywała armię podziemną do powstania, które miało wybuchnąć na ziemiach polskich. Powstała w lutym 1942 roku, z przekształcenia konspiracyjnego Związku Walki Zbrojnej.
W skład Armii Krajowej wchodziło około dwustu organizacji wojskowych, zrzeszających maksymalnie, latem 1943 roku, około trzystu osiemdziesięciu tysięcy żołnierzy. Organizacja miała charakter ogólnonarodowy i ponadpartyjny, swoim członkom stawiała wysokie wymagania.
Doktor Romualda Tudrej, żołnierz AK wspominała, że nie było łatwo wstąpić w struktury Armii Krajowej.
Kulminacją wysiłku zbrojnego AK było Powstanie Warszawskie, które wybuchło 1 sierpnia 1944 roku. Zbrojny zryw nie przyniósł jednak oczekiwanej wolności. Bohaterska walka z przeważającymi siłami okupanta trwała sześćdziesiąt trzy dni.
Generał Tadeusz Bor Komorowski, który dał rozkaz rozpoczęcia powstania, w 1945 roku w rozmowie z Janem Nowakiem-Jeziorańskim w Radiu Wolna Europa, mówił, że Niemcy kilkakrotnie proponowali powstańcom zawieszenie broni.
Wspominając walkę powstańców w 1944 roku, generał Janusz Brochwicz-Lewiński dowodzący obroną Pałacyku Michla (zmarł w 2017 roku) podkreślał, że on i jego koledzy najlepiej, jak potrafili, spełnili swój patriotyczny obowiązek.
Dowódca AK generał Okulicki „Niedźwiadek” w ostatnim rozkazie przewidywał, że po okupacji niemieckiej nastąpi okupacja sowiecka. Podkreślił, że ta druga będzie bardziej niebezpieczna, bo przeprowadzona przez Tymczasowy Rząd Lubelski, narzędzie w rękach Sowietów.
Historyk Katarzyna Utracka z Muzeum Powstania Warszawskiego tłumaczyła, że po wkroczeniu Armii Czerwonej więzienia wypełniły się AK-owcami.
Byłym żołnierzom Armii Krajowej, którzy przeżyli wojnę i komunistyczne prześladowania, zależało na zachowaniu dziedzictwa oraz ideałów tej organizacji. Generał Stanisław Karolkiewicz, były prezes Światowego Związku Żołnierzy AK, podkreślał, że najważniejsze jest przekazanie wartości kolejnym pokoleniom.
Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej zrzesza członków AK oraz innych organizacji zbrojnych podporządkowanych w czasie II wojny światowej legalnemu rządowi RP na emigracji. Kiedy był zakładany w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, liczył około osiemdziesięciu tysięcy członków, według danych sprzed kilku lat – dwanaście tysięcy.
W ostatnich miesiącach w kolejnych polskich szkołach powstały Kluby imienia Armii Krajowej zrzeszające młodzież i dzieci.
IAR
